Peru, (İspanyolca: Perú, Quechua: Piruw, Aymara: Piruw) ya da resmî adıyla Peru Cumhuriyeti (İspanyolca República del Perú, Quechua: Piruw Mama Llaqta, Aymara: Piruw Suyu) Güney Amerika'nın batısında bir ülkedir. Kuzeyde Ekvador ve Kolombiya, doğuda Brezilya, güneydoğuda Bolivya, güneyde Şili ve batıda Büyük Okyanus'la sınırlıdır.
Costa
Peru Costa'da Ica
Costa Humboldt Akıntısı'nın etkisi altında olup, tarımın sadece Andlar'dan gelen nehirler boyunca ve nehir vahalarında mümkün olduğu, geniş ölçüde bir kıyı çölüdür.
Peru'nun güneyinde, Şili sınırında dünyanın en kurak çölü olan Atacama Çölü başlar. Costa'nın güney kısımlarında başkent Lima'ya kadar olan kesimde, yani kıyı şeridinin yaklaşık yarısında, yıl boyunca olan yağmur düşüşü sıradışı ölçüde enderdir.
Lima'nın kuzeyinde zemin kalitesi ve yağmur düşüşü biraz artar ki böylelikle tarım imkanı nehir vahalarının dışında da mümkün olur. Isı kışın 12 °C ve yazın 35 °C arasında oynar.
Lima'nın yanında kıyıdaki büyük şehirler (kuzeyden güneye) Tumbes, Sullana, Piura, Chiclayo, Trujillo, Chimbote, Huaral, Pisco, Ica, Nazca'dır.
Sierra Sierra, Cusco şehri yakınları
İnce kıyı bölgesinin ardında Sierra başlar. Burası, uzun vadilerle kesintiye uğrayan (isp. callejón veya valle) Andların çok sayıda dağ sırasından oluşur. Bütün Andlar bölgesinde tipik olan, derin kesimli vadiler (Kanyonlar) ve dağ zincirlerinde büyük nehirlerle oluşan Kordillerin doğu ve batı yakasındaki aralıklardır (isp:Pongo).
Andlar'daki tipik kesit, kendini merkezi bölge Ancash'da gösterir. Batıdan doğuya „Kara Kordiller“ 'ini (Cordillera Negra, yaklaşık 5.000 m kadar) Callejón de Huaylas (3.000 m civarında) takip eder. Sonraki dağ sırası "Beyaz Kordiller" 'dir (Cordillera Blanca). Burada Peru'nun en yüksek dağı Huascarán (6.768 m) bulunur. Doğu istikametine devam ederek Callejón de Conchucos uzanır (Amazonlar'ın bir kaynak nehri olan Marañón ile beraber). Sonrasında diğer dağ zincirleri ile devam eder.
En yüksek dağlar, Nevado Huascarán (6.768 m), Yerupajá (6.634 m), Coropuna (6.425 m), Ampato (6.310 m), Chachani (6.075 m) ve yanardağ Misti'dir (5.822 m).
Ülkenin kuzeyinde Andlar kar sınırına ulaşmaz ve bitki örtüsü çok zenginken (Páramo İklim Zonu), orta bölgelerde kendini çok dik, kısmen geniş vadiler ve sürekli kar ve buzullarla kaplı yüksek dağlar olarak gösterir. Peru'nun orta güneyinde (Başkent Lima'nın enleminden itibaren) tabiat kendisini 3.000 ve 4.000 metre aralığında tepelik olarak gösterir. 5000 m'den yüksek dikkat çekici karla kaplı masif dağ sayısı azdır.
Bu enlemden güneye doğru, kısmen aktif olan konik volkan Ubinas sahne alırken, beraberinde daha az dik olan dağ sıraları ve bunların arasında kalan tepelik yüksek plato görüntüsüne sahip And Dağları zincirleri, kuvvetli ölçüde yayılım gösterir. Ülkenin güneyinde (Arequipa, Puno, Moquegua ve Tacna Bölgeleri'nde) özellikle yüksek platonun belli ölçüde düz kısmı kendini gösterir. Burafa, tipik görüntüsünü Titikaka Gölü çevresinde alan, Altiplano adı verilen plato oluşur.
Ortalama yıllık ısı derecesi 3.300 m yükseklikte 11 °C'dir. Bazen, yağmur bakımından fakir bölgelerde Ekim'den Nisan'a kadar kuvvetli yağışlar beklenebilir. Bu bölgedeki büyük şehirler (kuzeyden güneye) Cajamarca, Huaraz, Cerro de Pasco, Huancayo, Ayacucho, Cusco, Puno ve Arequipa'dur.
Cusco yakınlarında efsanevi İnka şehir harabesi Machu Picchu bulunur.
Andlar'ın doğusunda Yağmur Ormanları bölgesi „Selva“ başlar. Ilıman iklimin hüküm sürdüğü tropik dağ ormanı mevcut olduğundan burada geçiş yumuşak olur.
Isı farklılıklarının az olduğu bölgelerde yıllık ortalama sıcaklık yaklaşık 26 °C olup, yıllık yağış miktarı 3.800 mm'ye ulaşır. Burada, Brezilya'ya doğru Amazon Havzası'ndan akan Amazonların diğer kaynak nehirleri doğar.
Peru Yağmur Ormanları sık ve neredeyse balta girmemiştir. And Dağları'ndan çıkarak geniş kıvrımlarla Amazonlar'a akan nehirler, orman derinliklerinden geçen tek ulaşım damarlarıdır.
Bu bölgenin büyük ve turizm için önemli olan şehirleri Iquitos ve Puerto Maldonado'dur. Iquitos'a Lima'dan kara yolu ile ulaşmak mümkün olmayıp, ulaşım uçak ya da vapurlarla olur. Puerto Maldonado'ya uçak (1 ½ saat Lima; ½ saat Cuzco), vapur ya da kara vasıtasıyla ulaşılabilir. Bölgedeki diğer büyük şehirler (kuzeyden güneye) Tarapoto, Tingo María ve Pucallpa'dir.
Akarsular
Isı farklılıklarının az olduğu bölgelerde yıllık ortalama sıcaklık yaklaşık 26 °C olup, yıllık yağış miktarı 3.800 mm'ye ulaşır. Burada, Brezilya'ya doğru Amazon Havzası'ndan akan Amazonların diğer kaynak nehirleri doğar.
Peru Yağmur Ormanları sık ve neredeyse balta girmemiştir. And Dağları'ndan çıkarak geniş kıvrımlarla Amazonlar'a akan nehirler, orman derinliklerinden geçen tek ulaşım damarlarıdır.
Bu bölgenin büyük ve turizm için önemli olan şehirleri Iquitos ve Puerto Maldonado'dur. Iquitos'a Lima'dan kara yolu ile ulaşmak mümkün olmayıp, ulaşım uçak ya da vapurlarla olur. Puerto Maldonado'ya uçak (1 ½ saat Lima; ½ saat Cuzco), vapur ya da kara vasıtasıyla ulaşılabilir. Bölgedeki diğer büyük şehirler (kuzeyden güneye) Tarapoto, Tingo María ve Pucallpa'dir.
Akarsular
Peru'nun önemli nehirleri Amazonlar ve onun kaynak nehirleri olan Río Apurímac, Río Urubamba, Río Ucayali ve Río Marañón ile Amazonlar'ın yan kolları olan Napo, Putumayo ve Huallaga'dur.
Peru'nun en büyük ve en önemli gölleri ise And Dağları arasındaki Titikaka Gölü ile Lago Junín'dir.
Flora ve fauna Peru'nun florası çok değişken ve çok yüzlüdür. Kurak ve kumlu kıyı düzlüklerde sadece az miktar otlar ve çalılar büyür. Buna karşın yağmur ormanları bölgesinde büyük bir bitki bolluğu bulunur. Bu bitki örtüsünün başlıca temsilcileri kauçuk, tesbih ağaçları, vanilya bitkileridir. Yüksek dağlık kesimde doğa şartları sebebiyle az bitki çeşitliliği mevcuttur. Burada başlıca olarak, kaktüsler,mesquiteler gibi kurak bölge bitkileri (Xerophyt) vardır.
Peru'nun hayvan dünyası da aynı şekilde florası gibi çok çeşitlilik sunar. Sahil düzlüklerinde ve sahil önlerindeki adaların kıyılarında martılar, ötleğenler, akrepler, yüzgeçayaklılar ve penguenler yaşar. Peru'nun sahil sularında başlıca olarak sardalyalar, istakozlar, ve uskumrular bulunur. Doğuda bereketli bölgelerdeki hayvanlar örneğin armadillo, timsahlar, jaguarlar, pumalar ve flamingolardır. Peru'nun milli hayvanı And kaya horozu (Rupicola peruviana) Manu Miili Parkı'nda bulunur.
Peru'nun en büyük ve en önemli gölleri ise And Dağları arasındaki Titikaka Gölü ile Lago Junín'dir.
Flora ve fauna Peru'nun florası çok değişken ve çok yüzlüdür. Kurak ve kumlu kıyı düzlüklerde sadece az miktar otlar ve çalılar büyür. Buna karşın yağmur ormanları bölgesinde büyük bir bitki bolluğu bulunur. Bu bitki örtüsünün başlıca temsilcileri kauçuk, tesbih ağaçları, vanilya bitkileridir. Yüksek dağlık kesimde doğa şartları sebebiyle az bitki çeşitliliği mevcuttur. Burada başlıca olarak, kaktüsler,mesquiteler gibi kurak bölge bitkileri (Xerophyt) vardır.
Peru'nun hayvan dünyası da aynı şekilde florası gibi çok çeşitlilik sunar. Sahil düzlüklerinde ve sahil önlerindeki adaların kıyılarında martılar, ötleğenler, akrepler, yüzgeçayaklılar ve penguenler yaşar. Peru'nun sahil sularında başlıca olarak sardalyalar, istakozlar, ve uskumrular bulunur. Doğuda bereketli bölgelerdeki hayvanlar örneğin armadillo, timsahlar, jaguarlar, pumalar ve flamingolardır. Peru'nun milli hayvanı And kaya horozu (Rupicola peruviana) Manu Miili Parkı'nda bulunur.
kaynak:vikipedi
0 yorum:
Yorum Gönder